بی‌اختیاری ادرار

بی‌اختیاری ادرار چیست؟

اگر شما بی‌اختیاری ادرار داشته باشید، در کنترل مثانه‌تان مشکل داشته و نشتی ادرار دارید. ممکن است آن قدر سریع و فوری نیاز به ادرار کردن داشته باشید که فرصت رسیدن به توالت را نداشته باشید. یا این که وقتی سرفه یا عطسه می‌کنید نشتی ادرار یا "چکیدن" آن را داشته باشید. برخی موارد ممکن است هیچ نشانه یا علامتی دال بر نشتی ادرار نداشته باشید.

اگر شما از فردی مراقبت می‌کنید که بی‌اختیاری ادرار دارد، این مشکل سلامتی می‌تواند کار شما را سخت‌تر کند. در واقع، پرستار خانوادگی ممکن است مایل باشد فردی که دارای بی‌اختیاری ادرار درمان نشده است را به مکانی با امکانات زندگی یا خانه سالمندان ببرد. از این که در این رابطه با مراقب سلامت فرد صحبت کنید خجالت نکشید. اقدام به درمان بی‌اختیاری ادرار اغلب باعث بهبود قابل توجه وضعیت می‌شود. 

علل بی‌اختیاری ادرار

موارد زیادی هستند که می‌توانند منجر به بی‌اختیاری ادرار (UI) شده یا این که آن را بدتر کنند، از جمله غذاها و نوشیدنی‌ها، داروها، وضعیت پزشکی، و مشکلات مرتبط با راه‌ رفتن یا جابه‌جایی از بستر به صندلی.

نوشیدنی‌ها و غذاهایی که می‌توانند منجر به بی‌اختیاری ادرار یا بدتر شدن آن شوند.
•    الکل
•    کافئین (قهوه، کولا، و چای از جمله چای سبز)
•    نوشیدنی‌های گازدار
•    طعم‌دهنده‌های مصنوعی
•    غذاهای دارای پرچاشنی یا خیلی شیرین
•    غذاهای با اسید بالا، مثل مرکبات

داروها و مکمل‌هایی که می‌توانند منجر به بی‌اختیاری ادرار یا بدتر شدن آن شوند
•    مدرها یا قرص‌های ادرارآور
•    برخی از داروهای قلب و فشار خون
•    برخی از داروهای مربوط به سرماخوردگی و آلرژی
•    برخی از داروهای مربوط به افسردگی و اضطراب
•    برخی از داروهای مربوط به دیابت
•    برخی از داروهای مربوط به زوال عقل
•    شل کننده‌های عضلات

شرایط پزشکی که می‌توانند منجر به بی‌اختیاری ادرار یا بدتر شدن آن شوند
•    عفونت مجاری ادرار
•    یبوست
•    مشکلات مرتبط با پروستات در آقایان (بزرگ شدن پروستات)
•    خارج کردن رحم
•    چاقی
•    برخی از بیماریهای عصبی مثل تصلب چندگانه شرائین، بیماری پارکینسون، زوال عقل، ضربه یا آسیب به ستون فقرات

عوامل خطر برای بی‌اختیاری ادرار

جنسیت
بی اختیاری ادرار نزد زنان بسیار معمول است، هم به دلیل آناتومی معمولی آنها و هم به دلیل سایر رویدادهای زندگی که مخصوص به خانم‌ها است مثل بارداری، تولد بچه، و یائسگی که ریسک بی‌اختیاری ادرار را افزایش می‌دهد. در مردان، مشکلات مربوط به غده پروستات می‌تواند منجر به تسریع و به ندرت بی‌اختیاری بر ادرار بیش از حد شود. 

سن
با افزایش سن، اسپاسم‌های مثانه که مغز نمی‌تواند آنها را کنترل کند بیشتر می‌شود.

اضافه وزن
وزن بیش از اندازه باعث وارد شدن فشار به مثانه و ماهیچه‌های اطراف آن می‌شود که می‌تواند منجر به نشتی ادرار به خصوص موقع عطسه یا سرفه شود.

عوارض
بی‌اختیاری ادرار درمان نشده می‌تواند خطر بروز مشکلات دیگر سلامتی را افزایش دهد یا در ایجاد آنها نقش داشته باشد، از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
•    عفونت‌های مجاری ادراری
•    مشکلات پوستی، همانند جوش‌ها، زخم‌ها، و عفونت‌های ناشی از مرطوب شدن پوست
•    دوری از اجتماع، انزوا، و افسردگی ناشی از ترس از حوادث و شهرت
•    سقوط و شکستگی استخوان‌ها به خصوص در شب یا عجله برای رفتن به توالت
•    مشکلات جنسی

نشانه‌های بی‌اختیاری ادرار

انواع بی‌اختیاری‌های ادرار (UI) و نشانه‌های آنها

چند نوع بی‌اختیاری ادرار وجود دارد که هر کدام نشانه‌های مختلفی دارند.
بی‌اختیاری اضطراری 
همه ما وضعیت فوری برای رفتن به توالت را تجربه کرده‌ایم. شما هم اگر یک موقعیت فوری ناگهانی و بسیار مبرم برای دفع ادرار داشته باشید و نتوانید آن موقع به توالت بروید، ممکن است بی‌اختیاری فوری ادرار داشته باشید. این نوع بی‌اختیاری متداولترین نوع بی‌اختیاری ادرار در مسن‌ترها است. دلیل آن اغلب این است که مغز سیگنال ارسالی از مثانه را کنترل نمی‌کند و به ماهیچه مثانه این اجازه را می‌دهد تا وقتی شما آماده تخلیه ادرار نیستید منقبض شود. 

بی‌اختیاری استرسی
اگر موقعی که فشار شکم شما (منطقه معده) افزایش می‌یابد نشتی یا چکیدن ادرار دارید، ممکن است دچار استرس بی‌اختیاری ادرار شده باشید. این وضعیت ممکن است زمانی بروز کند که شما سرفه، عطسه، خنده یا فعالیت فیزیکی می‌کنید. این نوع بی‌اختیاری متداولترین نوع بی‌اختیاری نزد زنان است هر چند مردان نیز ممکن است بعد از جراحی پروستات دچار این مشکل نیز شوند.

بی‌اختیاری سرریز شدن
اگر شما به کرات چکیدن ادرار داشته باشید ممکن است دچار بی‌اختیاری سرریز شده باشید. این نوع بی‌اختیاری ادرار ناشی از تخلیه ناقص مثانه است. این نوع بی‌اختیاری ادرار کمترین رواج را دارد. 

بی‌اختیاری ترکیبی
اگر شما نشانه‌های بی‌اختیاری اضطراری و استرسی داشته باشید ممکن است بی‌اختیاری ترکیبی داشته باشید.

بیش‌فعالی مثانه
در صورتی که موقعیت خیلی فوری برای تخلیه ادرار داشته باشید ممکن است مثانه شما بیش فعالی داشته باشد ولی این لزوماً به معنی از دست دادن کنترل مثانه‌تان نیست. شما ممکن است طی روز و شب چندین بار نیاز به تخلیه ادرار داشته باشید. 

تشخیص‌ها و آزمایشات بی‌اختیاری ادرار

برای تشخیص نوع بی‌اختیاری ادرار، پزشکتان چند سوال در مورد علایمی که دارید خواهد پرسید، مثلاً:

• علایم شما کی شروع می‌شود و شدت آنها چقدر است؟
• آیا علایم شما مستمر هستند یا موقتی؟
• هر چند وقت نیاز به دفع ادرار دارید؟
• چه موقع دچار نشتی ادرار می‌شوید؟
• آیا موقعی که نیاز فوری به دستشویی دارید و نمی‌توانید این نیاز را کنترل کنید، دچار نشتی می‌شوید؟
• آیا موقعی که سرفه، عطسه یا خنده می‌کنید، نشتی دارید؟
• آیا برای تخلیه مثانه با مشکل روبرو هستید؟
• آیا در ادرارتان مقدار قابل توجهی خون دارید؟
• آیا موقع ادرار کردن درد یا سوزش دارید؟

پزشک‌تان همچنین سوالاتی در مورد موارد دیگری که می‌توانند منجر به بی‌اختیاری ادرار شوند خواهد پرسید، از جمله:

• آیا سیگار می‌کشید؟
• هر چند وقت الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار می‌نوشید؟
• هر چند وقت غذاهای پر از چاشنی، شیرین یا اسیدی می‌خورید؟
• از چه داروهایی استفاده می‌کنید (تجویزی و غیرتجویزی، ویتامین‌ها، مکمل‌ها)؟
• چه شرایط پزشکی دیگری دارید؟

آزمایشات

پزشک‌تان یک آزمایش فیزیکی انجام خواهد داد و ممکن است برای بانوان بررسی لگن و برای مردان بررسی پروستات را انجام دهد. کارهای دیگری که ممکن است پزشک شما انجام دهد تا به تشخیص مشکل کمک کند عبارتند از:

• آیا شما وضعیت روزانه مثانه‌تان را ثبت می‌کنید. از شما خواسته می‌شود تا اطلاعات زیر را دنبال و ثبت کنید: چه زمانی ادرار می‌کنید، حجم ادرارتان چقدر است، نشانه‌هایی که تجربه می‌کنید چه هستند، تعداد دفعاتی که در یک دوره چند روزه نشتی دارید چقدر است. همچنین ممکن است از شما خواسته شود اطلاعات دیگری مثلاً در مورد آنچه می‌خورید و می‌آشامید بنویسید.
• تجزیه شیمیایی ادرار. در این آزمایش ادرار شما از نظر وجود عفونت، خون، یا سایر ناهنجاری‌ها بررسی می‌شود.
• تست فشار. پزشک از شما می‌خواهد تا بخندید یا به خودتان فشار وارد کنید تا ببیند آیا ادراری دفع می‌شود یا خیر.
• تست اولتراسونیک. با استفاده از این آزمایش مشخص می‌شود که پس از دفع ادرار چه مقدار ادرار درون مثانه‌تان باقی مانده است (و post-void residual نامیده می‌شود). حجم زیاد ادرار باقیمانده نشان می‌دهد که در تخلیه مثانه مشکل دارید.

معمولاً به یکی از آزمایشات یا تست‌های بالا نیاز است. پزشک شما ممکن است شما را به یک متخصص اورولوژی، متخصص اختلالات ادراری در زنان (که در زمینه مشکلات لگنی و مثانه تخصص دارد) یا متخصص بیماریهای مرتبط با پیری ارجاع دهد.

به ندرت، پزشک شما یا متخصص ممکن است آزمایشات خاصی همانند موارد زیر را تجویز کند:

• تست اورودینامیک. یک کاتتر وارد مجرای ادرار شده و مثانه شما را با آب پر می‌کند، فشار داخل مثانه ثبت می‌شود تا به اندازه‌گیری کشش مثانه‌تان زمانی که مثانه پر شده و وقتی ادرار می‌کنید کمک کند.
• سیستوسکوپی. پرشک شما یک لوله باریک همراه با یک عدسی را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌کند تا مجاری ادرار را از نظر وجود ناهنجاری کنترل کند.
• اولتراسونیک لگن. مجاری ادرار یا اندامهای تناسلی شما از نظر وجود ناهنجاری با استفاده از اولتراسونیک کنترل می‌شود.

مراقبت و درمان بی‌اختیاری ادرار

مطمئن شوید که به پزشکتان گفته‌اید چه جنبه‌هایی از بی‌اختیاری ادرار (UI) بیشترین مشکل را برایتان دارد تا او بتواند روی رفع این مشکلات متمرکز شود.

روش گام به گام برای درمان

 نوع درمانی که پزشک‌تان تجویز می‌کند به نوع بی‌اختیاری ادرار و علت آن بستگی دارد. در اغلب موارد درمان به صورت یک "روش گام به گام" است که با مشخص نمودن داروها یا مشکلات سلامتی که ممکن است در بی‌اختیاری ادرار نقش داشته باشند شروع می‌شود. مرحله بعدی استفاده از درمانهای "رفتاری" غیرتهاجمی است. اگر این مراحل در درمان علایم شما موفق نبودند، پزشک‌تان ممکن است سراغ مراحل بعدی از جمله داروها، توصیه‌ها یا دستورالعمل‌ها برود.

درمانهای رفتاری

پزشک‌تان ممکن است برای درمان بی‌اختیاری ادرار تغییر در سبک زندگی و رفتارتان را توصیه کند، مثلاً:

• مدیریت غذاها و نوشیدنی‌ها. دوری از الکل، کافئین و سایر نوشیدنی‌ها و خوراکی‌هایی که ممکن است در بی‌اختیاری ادرار نقش داشته و کنترل مثانه را بهبود دهند. خودداری از خوردن میوه‌ها بعد از شام و قبل از رفتن به بستر (به غیر از مقدار کمی آب برای خوردن داروها، در صورت لزوم) می‌تواند به کاهش تعداد دفعاتی که از برای دفع ادرار بیدار می‌شوید کمک کند.
• در صورتی که اضافه وزن دارید کم کردن وزن نیز می‌تواند به بهبود کنترل مثانه کمک کند.
• تمرین مثانه. این تمرین می‌تواند به کنترل بهتر تخلیه ادرار با استفاده از "تمرین" مغز و مثانه برای به تاخیر انداختن تخلیه ادرار زمانی که نیاز مبرم به آن دارید کمک کند. تمرین مثانه با رفتن به بستر در یک زمان مشخص برای کمک به خالی نگه داشتن مثانه و همچنین یادگیری تکنیک‌هایی برای کاهش موارد اضطراری قوی شروع می‌شود.
• تمرین ماهیچه زیر لگن (ورزش‌های کگل). این ورزش به تقویت ماهیچه‌هایی که مثانه و مجاری ادرار را نگه می‌دارند کمک می‌کند. بسیاری از بیماران این کار را با استفاده از دستورالعمل‌هایی که از پزشک‌شان دریافت می‌کنند شروع می‌کنند. ممکن است برای این که مطمئن شوید روی ماهیچه‌های درستی تمرکز کرده‌اید شما را به یک پرستار باتجربه یا فیزیوتراپیست ارجاع دهند.

داروها

در صورتی که روشهای رفتاری موثر نبودند، پزشک‌تان ممکن است دارو تجویز کند. برای درمان فوری بی‌اختیاری ادرار از داروهای مختلفی می‌توان استفاده کرد؛ در حال حاضر هیچ دارویی برای بی‌اختیاری ادرار ناشی از استرس وجود ندارد.

• آنتی موسکارینیک‌ها. این داروها فعالیت ماهیچه‌های مثانه را کاهش می‌دهند. در مورد افراد مسن بایستی با دقت از این داروها استفاده کرد، زیرا آنها معمولاً منجر به خشکی دهان، خشکی چشم، یبوست شده و می‌توانند گیجی و خطر سقوط را افزایش دهند.
• میرآبگرون. این نوعی داروی جدید است که فعالیت ماهیچه‌های مثانه را کاهش می‌دهد. این دارو نسبت به داروهای موسکارینیک عوارض جانبی کمتری دارد؛ و می‌تواند منجر به افزایش فشار خون و تداخل با داروهای متداول دیگری همانند متروپرولول داشته باشد.
• سد‌کننده‌های آلفا و مهار‌کننده‌های 5-alpha reductase. از این داروها اغلب برای درمان مردانی که به دلیل بزرگ شدن پروستات نشانه‌های ادراری دارند استفاده شده است. سد‌کننده‌های آلفا در برخی از مردان می‌تواند باعث افت فشار خون شود.

وسایل و اعمال

برخی اوقات برای درمان بی‌اختیاری ادرار نیاز به یک وسیله یا مداخله است. برخی از این وسایل و مداخلات عبارتند از:

• uterus. اینها وسایل کوچکی هستند که برای زنانی که دارای مثانه یا رحم "کوچک شده" هستند وارد واژن می‌شود. آنها ماهیچه‌های مثانه را تقویت کرده و مانع از نشتی ادرار می‌شوند. انواع مختلی از uterus وجود دارد و بنابراین پزشک‌تان یا متخصص با همکاری شما بهترین نوع آن را برای شما پیدا خواهد کرد.
• محرک‌های عصبی. این وسایل مثل دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب زیر پوست کاشته می‌شوند. آنها پالس‌های الکتریکی بدون دردی را به سمت عصب‌هایی که ماهیچه مثانه را کنترل می‌کنند تا بی‌اختیاری اداری اضطراری را درمان کنند.
• تحریک عصب درشت نای (TIBIAL). برای این وسیله، الکترود کوچکی روی پوست و بالای قوزک پا نصب می‌شود و از آن برای تحریک عصب و کمک به درمان بی‌اختیاری ادرار استفاده می‌شود. این وسیله برای این که تاثیر کامل داشته باشد نیاز به چند جلسه تمرین دارد.
• سم بوتولینوم ("بوتاکس"). اورولوژیست یا متخصص اختلالات ادراری در زنان یک تیوب را از طریق مجاری ادرار وارد مثانه کرده و با استفاده از یک سوزن کوچک مقدار کمی سم بوتولیوم را وارد ماهیچه مثانه می‌کند تا به کاهش انقباض‌های ناخواسته کمک کند. تاثیر این تزریق می‌تواند چند ماه باشد. برخی از بیماران نیز ممکن است بعد از عمل برای تخلیه مثانه نیاز به استفاده از کاتتر داشته باشند.
• جراحی. با توجه به نوع بی‌اختیاری ادراری که فرد دارد چند عمل جراحی وجود دارد که در صورت موفق نبودن سایر درمانها می‌توانند انجام شوند. جراحی معمولاً برای بی‌اختیاری ناشی از استرس در زنان استفاده شده است.

 تغییرات در سبک زندگی

تغییراتی که می‌توانید برای کمک به کنترل بی‌اختیاری ادرار انجام دهید عبارتند از:

• قطع یا اجتناب از الکل و کافئین
• ترک سیگار
• در صورتی که اضافه وزن دارید، کاهش وزن

پدها و پوشاک‌های محافظ

ممکن است برای بی‌اختیاری ادرار نیاز به استفاده از پدها یا سایر پوشاک‌های محافظ داشته باشید. مهم است که وفتی این وسایل خیس شدند آنها را عوض کنید تا پوست‌تان دچار سوزش نشود.

مراقبت از پوست

نشتی مکرر ادرار می‌تواند باعث سوزش پوست اطراف شده و منجر به زخم و عفونت شود. شما می‌توانید از پوست‌تان با استفاده از یک صابون ملایم و خشک کردن آرام آن مراقبت کنید. می‌توانید از کرم محافظ نیز استفاده کنید.

ایمنی خانه

اگر بی‌اختیاری ادرار اضطراری یا بی‌اختیاری شب هنگام دارید، با برداشتن اثاثیه یا قالیچه‌هایی که ممکن است به آنها برخورد کنید، مسیر دسترسی به دستشویی را خلوت کنید. برای کاهش خطر سقوط از چراغ خواب استفاده کنید. اگر برای راه‌رفتن یا حفظ تعادل مشکل دارید، از صندلی توالت با پایه بلند و دستگیره‌ها برای سهولت در استفاده از توالت استفاده کنید.

بی‌اختیاری ادرار هیچگاه موضوعی عادی نبوده و هیچ ارائه دهنده خدمات سلامت نباید این را به شما بگوید.