مشکلات تیروئید در سالمندان

غده‎ تیروئید چیست؟  

مشکلات و بیماری‎های مرتبط با تیروئید کدامند؟

غده‎ی تیروئید ساختاری کوچک در گردن انسان است که نقش مهمی در سلامت انسان دارد. این غده‎ی مهم هورمون‎هایی تولید می‎کند که برای عملکرد صحیح اندام‎های حیاتی مانند مغز، قلب، کلیه‎ها و کبد بسیار حیاتی هستند. گذشته از این هورمون‎های غده‎ی تیروئید نقش مهمی در متابولیسم بدن دارند. متابولیسم فرایندی است که به موجب آن بدن می‎تواند از انرژی غذای مصرف‎شده استفاده کند. غده‎ی تیروئید سه هورمون تولید می‎کند که عبارتند از: تری‏یدوتیرونین (T3)، تیروکسین (T4) و کلسی‏تونین.
با افزایش سن احتمال بروز بیماری‎های تیروئیدی افزایش می‎یابد. علاوه بر اینکه بروز بیماری‏های تیروئیدی با افزایش سن رابطه‎ی مستقیم دارند نسبت بروز آنها در زنان بیشتر از مردان است. ناهنجاری‏های تیروئیدی می‏توانند زمینه‏ی ارثی داشته باشند. اگر یکی از افراد خانواده‎ی شما (مانند مادر یا خواهر) دارای مشکلات تیروئیدی باشد، شما نیز ممکن است در معرض خطر ابتلا به آنها قرار داشته باشید.
مشکلات تیروئیدی مختلف علائم و درمان‎های متفاوتی دارند. اختلالات و بیماری‎های تیروئیدی شایع عبارتند از:

هیپوتیروئیدیسم (کم‏کاری تیروئید)

هیپوتیروئیدیسم اختلالی است که در آن هورمون تیروئید نمی‎تواند هورمون‏های تیروئیدی کافی، به‎ویژه تیروکسین تولید کند. اگر فرد دارای بیماری‎های عفونی باشد سطح هورمون تیروکسین کاهش می‎یابد ولی، بعد از بهبود بیماری سطح این هورمون به حالت طبیعی بازمی‏گردد. ولی در فرد مبتلا به کم‏کاری تیروئید سطح تیروکسین خون همیشه پایین است. بدن همیشه تلاش می‎کند غده‎ی تیروئید را برای تولید بیشتر  تیروکسین تحریک کند. در مغز غده‎ای وجود دارد که با تولید هورمون تحریک کننده‎ی تیروئید (TSH) موجب تحریک غده‎ی تیروئید و تولید تیروکسین می‎شود. در افراد مبتلا به هیپوتیروئیدیسم سطح تیروکسین خون پایین و سطح TSH بالا است. 

هیپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید)

هیپرتیروئیدیسم اختلالی است که در آن غده‎ی تیروئید هورمون زیادی ترشح می‏کند و سطح هورمون تیروئیدی در خون بسیار بالا است. این اختلال پرکاری تیروئید یا تیروتوکسیکوز نیز نام دارد. در پرکاری تیروئید متابولیسم (سوخت وساز) بدن افزایش یافته و درنتیجه علائم زیادی ظاهر می‎ شود. علائمی همچون: افزایش تعریق و ضربان نامنظم قلب. ممکن است در برخی بزرگسالان نوع دیگری از هیپرتیروئیدیسم به نام تیروتوکسیکوز آپاتتیک ایجاد شود. علائم تیروتوکسیکوز آپاتتیک مشابه هیپوتیروئیدیسم است (در هیپوتییروئیدیسم یا کم کاری تیروئید ترشح هورمون‎ها کمتر از میزان طبیعی است). 

ندول‎های تیروئیدی (گره‏ های تیروئیدی)

ندول‎های تیروئیدی توده ‏های سفت و جامد یا پر از مایع هستند که در غده‎ تیروئید وجود دارند. 

سرطان تیروئید

بیشتر ندول‎های تیروئیدی خوش‎خیم هستند ولی، در 10% از موارد می‏توانند سرطانی شوند. 

علت بروز اختلالات تیروئیدی

هیپوتیروئیدیسم

علل شایع هیپوتیروئیدیسم در کهنسالی عبارتند از:
•    بیماری هاشیموتو. نوعی بیماری که در آن سیستم ایمنی بدن غده‎ی تیروئید را مورد حمله قرار داده و به آن آسیب می‏رساند. علت دقیق بیماری هاشیموتو مشخص نیست. 
•    عوارض جانبی ناشی از درمان‏های قبلی برای پرکاری تیروئید
•    عمل جراحی برای برداشتن تمام یا بخش زیادی از غده‎ی تیروئید به دلیل بروز بیماری
•    رادیوتراپی برای درمان سرطان گردن یا سر
•    داروهای خاصی که می‎توانند عملکرد غده‎ی تیروئید را کاهش دهند. 

هیپرتیروئیدیسم

علل شایع هیپرتیروئیدیسم در دوران کهنسالی عبارتند از:
•    بیماری گریوز. نوعی بیماری خود ایمنی که در آن آنتی‏بادی‏های بدن به غده‏ی تیروئید حمله می‎کنند. درنتیجه غده‎ی تیروئید بیش از میزان طبیعی هورمون‎ تولید می‎کند. 
•    تومورهای سرطانی یا غیر سرطانی غده‎ی تیروئید
•    تومورهای سرطانی یا غیر سرطانی غده‌ی هیپوفیز
•    اختلالات یا بیماری‎های دیگری که موجب بزرگ شدن غده‎ی تیروئید می‎شوند.
•    داروها

ندول‎های تیروئیدی

عوامل زیر می‎توانند موجب بروز ندول‎های تیروئیدی شوند:
•    التهاب مداوم یا مزمن غده‎ی تیروئید ناشی از بیماری هاشیموتو
•    عدم وجود یُد کافی در رژیم غذایی. 
خطرات سرطان تیروئید
اگر فردی دارای شرایط زیر باشد احتمال بروز سرطان تیروئید در او بالا است. این شرایط عبارتند از:
•    سن بالای 60 سال
•    انجام رادیوتراپی در گذشته بویژه در ناحیه‎ی گردن یا سر
•    سابقه‏ ی خانوادگی ابتلا به سرطان تیروئید یا سرطان‎ های دیگری که غدد را تحت تأثیر قرار می‏ دهند.
•    قرارگیری تصادفی در معرض تشعشعات رادیواکتیو
•    جنسیت: مرد

علائم مشکلات تیروئید

علائم هیپوتیروئیدیسم
در اوایل بروز هیپوتیروئیدیسم در بزرگسالان غالباً بیماری بدون علامت است. یعنی علائم قابل توجهی ایجاد نمی‏شود. اگر پزشک تشخیص دهد که فرد دچار کم‏کاری تیروئید شده است، حتی اگر علائم مشخصی نیز نداشته باشد، می‏تواند برای بررسی وضعیت فرد آزمایش خون تجویز کند. 
در صورت عدم درمان هیپوتیروئیدیسم علائم آن تشدید و آشکارتر می‏شود. در صورت مشاهده‏ی علائم زیر در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. 
•    کاهش سطح انرژی و سطح تفکر
•    افسردگی 
•    افزایش وزن
•    ضعف، درد و سفت شدن ماهیچه‏ها 
•    یبوست
•    درد، خشکی یا تورم مفاصل
•    افزایش حساسیت نسبت به سرما یا کرخت شدن پوست
•    پوست خشک و رنگ‏پریده
•    نازک شدن و شکنندگی ناخن‎ها و موها
•    تورم و پف صورت
•    مشکلات نعوظ
هیپوتیروئیدیسم باید هر چه زودتر درمان شود و در صورت عدم درمان ممکن است منجر به بروز مشکلات جدی دیگری مانند گواتر (بزرگ شدن غده‎ی تیروئید) شود که در نهایت می‏تواند سبب دشواری در بلع و تنفس شود. کم‎کاری تیروئید همچنین می‏تواند خطر بیماری قلبی، بزرگ شدن ماهیچه‎ی قلب و نارسایی قلبی را افزایش دهد. همچنین ممکن است در طول زمان به اعصاب بدن آسیب رسانده و موجب کاهش کنترل ماهیچه ‏ای شود. 
هیپوتیروئیدیسم درمان‏ نشده و پیشرفته می‏ تواند منجر به عارضه خطرناکی به نام کمای میگزدم شود. علائم هشدار دهنده‎  کمای میگزدم عبارتند از: کاهش تنفس، بی‏توجهی و بی‎علاقگی، کاهش غیرطبیعی دمای بدن، کاهش فشار خون و کاهش قند خون. اگر در خود یا هر فرد دیگری این علائم را مشاهده کردید  فوراً با اورژانس تماس بگیرید. در افراد مسن مبتلا به کم‏کاری خفیف، یک بیماری غیر تیروئیدی وخیم می‏تواند موجب تشدید هیپوتیروئیدیسم شده و فرد را در معرض خطر کمای میگزدم قرار دهد. 

علائم هیپرتیروئیدیسم

علائم هیپرتیروئیدیسم در بزرگسالان جوان‏تر متفاوت از افراد کهنسال است. در افراد جوان هیپرتیروئیدیسم موجب بروز علائمی مانند پرکاری تیروئید و کاهش وزن می‏شود. علائم زیر در بین افراد کهنسال مبتلا به هیپرتیروئیدیسم بسیار شایع است: 
•    ضربان غیرعادی قلب (ملانند فیبریلاسیون دهلیزی یا ضربان قلب سریع)
•    نارسایی قلبی
•    افزایش تعریق و عدم تحمل گرما
•    افزایش حرکات روده (اسهال‎های مکرر)
•    افتالموپاتی گریوز. یکی از علائم بیماری گریوز که چشم‎ها از حدقه بیرون می‎زنند. این عارضه در افراد مسن مبتلا به پرکاری تیروئید شایع‎تر از افراد جوان‎تر است. 
•    مشکلات نعوظ
اختلالات تیروئیدی می‎توانند موجب بروز علائم روانی شوند. این علائم عبارتند از: دیوانگی، حملات پانیک (وحشت‏زدگی) و اضطراب
در افراد مسن دارای پرکاری تیروئید که مبتلا به تیروتوکسیکوز آپاتتیک هستند می‏توان این علائم را مشاهده کرد:
•    افسردگی
•    پوکی استخوان
•    کاهش یا عدم فعالیت بدنی و کاهش انرژی بدن
•    ضعف عضلانی

ندول‏های تیروئیدی

بسیاری از ندول‏های تیروئیدی بدون علائم مشخص هستند و اغلب افراد تنها زمانی به آن پی می‏برند که پزشک در طول معاینات معمول آنها را شناسایی کند. حدود 90% از زنان بالای 70 سال و 60% از مردان بالای 80 سال دارای ندول‏های تیروئیدی هستند. بیشتر این ندول‎ها مشخص نیستند. یعنی پزشک نمی‏تواند با لمس کردن آنها را حس کند. اغلب این ندول‎ها بصورت تصادفی و در طول مطالعات تصویربرداری (برای تشخیص بیماری دیگری) مشخص می‏شوند. البته گاهی ندول‏ها به اندازه‎ی کافی بزرگ و مشخص می‏شوند. ممکن است ندول‎های تیروئیدی آنقدر بزرگ شوند که بتوانید آنها را ببینید یا ممکن است گلوی شما را فشار دهند و درنتیجه موجب بروز مشکلات بلع شده و تنفس نیز دشوار شود. 
برخی ندول‏های تیروئیدی موجب افزایش ترشح هورمون تیری‎یدوتیرونین می‏شوند. این هورمون توسط غده‎ی تیروئید ترشح می‏شود. درنتیجه علائم هیپرتیروئیدیسم ظاهر می‏شود. درصد ناچیزی از ندول‎های تیروئیدی سرطانی می‏شوند. 

تشخیص و آزمایش‏های مختلف مشکلات تیروئید

برای غربال‏گری افراد مسن که هیچ علامت مشخصی در رابطه با بیماری‏های تیروئیدی ندارند هیچ نظر کلی وجود ندارد. آخرین راهنماهای بالینی برای غربال‏گری معمولی بیماری‎های تیروئیدی در بزرگسالان شواهد کافی ذکر نمی‏کنند. ولی، تمام بزرگسالانی که اخیراً دچار کاهش عملکرد یا شناختی شده‏اند باید تحت آزمایش‏های تشخیص اختلالات تیروئیدی قرار گیرند. 
هیپوتیروئیدیسم
اگر اخیراً علائم کم‏کاری تیروئید در شما ظاهر شده است فوراً به پزشک مراجعه کنید تا برای شما آزمایش سنجش TSH تجویز کند. آزمایش خون مشخص می‏کند که آیا فرد دچار کم‏کاری تیروئید شده است یا خیر.
هیپرتیروئیدیسم
برای آزمایش هیپرتیروئیدیسم متخصص غدد سطح هورمون‏های تیروئیدی خون را بررسی می‏کند. پزشک همچنین می‎تواند برای تشخیص پرکاری تیروئید و میزان تأثیرپذیری تیروئید (در اثر هیپرتیروئیدیسم) تصویربرداری تجویز کند.
بیماری پرکاری تیروئید باید هر چه زودتر درمان شود. زیرا عدم درمان آن می‎تواند موجب بروز مشکلات دیگری شود. مشکلاتی همچون: 
•    استئوپروزیس (پوکی استخوان)
•    نارسایی قلبی
•    افزایش خطر حمله‎ی قلبی
•    ضربان نامنظم قلب
•    کاهش وزن
ندول‎های تیروئیدی و سرطان تیروئید
اگر فردی دارای ندول‎های تیروئیدی باشد باید پزشک آنها را معاینه کند. برای تشخیص تعداد ندول‎ها، بررسی مشکل و ساختار آنها و سرطانی یا غیرسرطانی بودن آنها غالباً سونوگرافی (تصویربرداری با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا) تجویز می‏شود. برای تشخیص سرطانی یا غیرسرطانی بودن ندول‏ها پزشک سوزنی بسیار باریک درون ندول فرو می‎کند تا یک نمونه از سلول‎های ندول را برای آزمایش استخراج کند. این شیوه aspiration نام دارد. 
ممکن است پزشک یک «اسکن تیروئیدی» تجویز کند. این اسکن شامل تزریق یُد رادیواکتیو به درون سیاهرگ بازوی بیمار است. وقتی یُد تزریق شده به غده‎ی تیروئید برسد پزشک می‎تواند از غده‎ی تیروئید و ندول بیمار تصویرداری کند. 

مراقبت و درمان مشکلات تیروئید

هیپوتیروئیدیسم
معمولاً هیپوتیروئیدیسم با مصرف داروی لووتیروکسین درمان می‏شود. این دارو یک هورمون تیروئیدی ساخت دست انسان است. اگر پزشک این دارو را برای شما تجویز کرد در صورت مصرف سایر داروهای تجویزی و غیرتجویزی دیگر، ویتامین‎ها و سایر مکمل‎ها پزشک را مطلع کنید. همچنین اگر غذاهای خاصی مانند مقادیر زیادی سویا مصرف می‎کنید باید به پزشک اطلاع دهید. لووتیروکسین می‎تواند با داروهای خاصی واکنش دهد. سویا، ویتامین‏ها و سایر مکمل‏ها، داروهای تجویزی و غیرتجویزی می‎توانند بر پاسخ بدن بیمار به لووتیروکسین تأثیر بگذارند. 
پزشک ابتدا لووتیروکسین با دوز پایین تجویز می‏کند و در صورت نیاز میزان آن را افزایش خواهد داد. این دارو باید با معده‎ی خالی میل شود و بین مصرف این دارو با هر دارو یا مکمل دیگر 1 ساعت فاصله باشد. در صورت بروز هرگونه عوارض جانبی فوراً پزشک را مطلع کنید. پزشک باید وضعیت بیمار را کنترل کرده و سطح هورمون‏های تیروئیدی را بطور مرتب بررسی کند. 
در بزرگسالان مبتلا به زوال عقل (دمانس) و هیپوتیروئیدیسم درمان جایگزین تیروئید می‏تواند وضعیت شناختی، عملکردی و روانی بیمار را بهبود بخشد. 
هیپرتیروئیدیسم
هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید می‎تواند به روش‎های زیر درمان شود:
داروهای ضدتیروئیدی
داروهای ضد تیروئیدی بصورت قرص هستند و می‎توانند تولید بیش از اندازه‎ی هورمون‎های تیروئیدی را متوقف کنند. ولی این داروها برای تمام افراد و برای همیشه مؤثر نیستند. معمولاً این داروها قبل از درمان با یُد رادیواکتیو، برای کنترل علائم و کاهش خطر عوارض جانبی، مصرف می‎شوند. 

درمان با یُد رادیواکتیو

در درمان با یُد رادیواکتیو بیمار داروی یُد را می‎بلعد. سپس این یُد جذب غده‎ی تیروئید می‏شود. با گذشت زمان ید موجب انقباض غده‌ی تیروئید شده و درنتیجه ترشح هورمون‏های تیروئیدی کاهش می‎یابد. این روش درمانی برخلاف پرتودرمانی سنتی یا شیمی‏درمانی دارای عوارض جانبی مانند تهوع و ریزش مو نیست. ممکن است 6 ماه بعد از درمان ترشح هورمون‎های تیروئیدی به سطح طبیعی برسد. 
بعد از درمان ممکن است پزشک میزان مصرف سایر داروها را کاهش دهد. زیرا این نوع درمان می‏تواند موجب آهسته‏تر شدن متابولیسم داروها شود. این درمان گاهی موجب کاهش بیش از اندازه‎ی هورمون‎های تیروئیدی شده و فرد دچار هیپوتیروئیدیسم می‏شود. در صورت بروز این مشکل باید داروهای هیپوتیروئیدیسم را بطور مرتب و طبق دستور پزشک مصرف کرد. 

عمل جراحی

عمل جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی) که شامل برداشتن بخش بزرگی از غده‎ی تیروئید است می‏تواند برای برخی بیماران جایگزین مناسبی برای درمان با یُد رادیواکتیو باشد. عمل جراحی خطراتی به دنبال دارد. از جمله: آسیب تارهای صوتی و آسیب غدد پاراتیروئید. غدد پاراتیروئید به کنترل کلسیم خون کمک می‏کنند. بیماری که تحت عمل تیروئیدکتومی قرار گرفته باید تا آخر عمر بطور مرتب داروهای مخصوص تیروئید مصرف کند. 

ندول‎های خوش‎خیم

اگر ندول‎های تیروئیدی سرطانی نباشند و به اندازه‏ای بزرگ نشده باشند که عمل بلع و تنفس دچار مشکل شود، پزشک از بیمار می‎خواهد تا برای کنترل ندول‎ها بطور مرتب آزمایش خون بدهد. ولی، درصورت ادامه‎ی رشد ندول‎ها ممکن است پزشک از آنها نمونه‎برداری کند. 
اگر ندول‎ها به اندازه‏ای بزرگ شوند که عمل بلع و تنفس دچار مشکل شود پزشک می‏تواند عمل جراحی برای برداشتن آنها تجویز کند. اگر ندول‏های تیروئیدی بیش از اندازه هورمون تولید کنند، پزشک با استفاده از ید رادیواکتیو موجب انقباض و کوچک‏شدن ندول‎ها می‎شود. متخصص غدد همچنین می‎تواند برای کاهش سطح هورمون‌های تیروئیدی در جریان خون، داروهای ضد تیروئیدی تجویز کند. اگر این درمان‎ها مؤثر نباشند بیمار تحت عمل جراحی قرار می‎گیرد. 

ندول‎های سرطانی

اگر ندول‎های تیروئیدی سرطانی شوند انجام عمل جراحی ضروری است. بطور معمول در عمل جراحی تمام یا بخش زیادی از غده‌ی تیروئید برداشته می‎شود. بعد از عمل جراحی بیمار باید تا آخر عمر بطور مرتب داروهای تیروئید مصرف کند. 

سبک زندگی و مدیریت مشکلات تیروئید

هیپوتیروئیدیسم
مصرف لووتیروکسین با دوز بالا می‎تواند موجب بروز برخی عوارض جانبی شود. این عوارض جانبی عبارتند از:
•    افزایش اشتها
•    مشکلات خواب
•    تپش قلب
•    عصبانیت و بی‎ثباتی اخلاقی
بعد از شروع مصرف داروها اگر هرکدام از این علائم در فرد ظاهر شوند باید پزشک را مطلع کرد. پزشک در صورت نیاز دوز کمتری از لووتیروکسین تجویز می‎کند.
چون لووتیروکسین می‎تواند با داروها، مکمل‎ها و غذاهای خاصی واکنش دهد درصورت شروع مصرف یا قطع مصرف داروها، مکمل‎ها یا تغییر رژیم غذایی پزشک را مطلع کنید. 
هرگز یک وعده مصرف دارو را حذف نکنید یا بدلیل بهبود نسبی بیماری مصرف دارو را خودسرانه قطع نکنید. زیرا در این‎صورت علائم بیماری عود خواهند کرد.  
هیپرتیروئیدیسم
افراد مبتلا به هیپرتیروئیدیسم در معرض خطر بالای ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. به همین دلیل مصرف میزان کافی کلسیم و ویتامین دی برای حفظ سلامت استخوان‎ها لازم است. در مورد میزان مصرف روزانه‌ی ویتامین دی و کلسیم با پزشک مشورت کنید. 
اگر فرد دچار افتالموپاتی گریوز (ناشی از بیماری گریوز که در آن چشم‎ها از حدقه بیرون می‎زنند) شده باشد می‏تواند با استفاده از عینک آفتابی، قرار دادن کمپرس آب سرد روی چشم‏ها و مصرف قطره‏های چشمی روان‏کننده درد چشم‎ها را تسکین دهد. 
ندول‎های تیروئیدی
اگر فردی دارای ندول‎های تیروئیدی باشد و آنها با درمان تخلیه شده باشند ولی، بعد از مدتی عود کنند باید با عمل جراحی برداشته شوند. پزشک با معاینه‎ی بیمار می‏تواند به وجود ندول‎های جدید پی ببرد. 
سرطان تیروئید
بعد از درمان سرطان تیروئید بیمار باید چند سال تحت نظر پزشک باشد. زیرا ممکن است بیماری دوباره عود کند. پزشک آزمایش‎های کنترل‏کننده و فاصله‎ی زمانی بین آزمایش‎ها را بر اساس نوع تومور یا تومورها تعیین می‎کند.