افسردگی در سالمندان - بخش اول
افسردگی چیست؟
هر فردی هر از گاهی احساس ناراحتی و دلتنگی میکند ولی، افسردگی حسی متفاوت و چیزی فراتر از غم وغصه است. افسردگی یک مشکل پزشکی و یک اختلال خُلقی است و میتواند بر تمام جنبههای زندگی فرد تأثیر بگذارد. ازجمله میتواند موجب اختلال خواب شده و منجر به افسردگی ، خشم، ناکامی و ناامیدی طولانیمدت شود. افسردگی ممکن است موجب تحلیل رفتن انرژی فرد شده و بر توانایی شغلی، روابط سالم و رضایت از زندگی اجتماعی بیمار تأثیر بگذارد. همچنین ممکن است فرد افسرده دست به خودکشی بزند. بنابراین، با توجه به تمام دلایل ذکرشده باید این مشکل به درستی در فرد شناسایی شده و بیمار بصورت جدی تحت درمان قرار گیرد.
میزان شیوع افسردگی
براساس ارزیابیهای بینالمللی بین 1% تا 2% از افراد افسرده از افسردگی شدید رنج میبرند. براساس گزارشها تعداد زنان افسرده بیشتر از مردان است. با اینحال باید گفت احتمالاً تعداد افراد افسرده بویژه مردان بیشتر از این ارقام است زیرا، بسیاری از آنها نمیدانند یا نمیخواهند بپذیرند که دچار افسردگی هستند. 75% از بزرگسالانی که اقدام به خودکشی میکنند هنگام خودکشی دچار افسردگی بالینی هستند. فراوانی افسردگی و اقدام به خودکشی در مردان بیوهی 70 سال به بالا زنگ خطری است که باید به آن توجه کرد.
انواع رایج افسردگی
افسردگی به شکلهای مختلف ظاهر میشود و میتواند خفیف، موقتی یا شدید باشد. حتی ممکن است فرد دچار افسردگی مزمن و پایدار باشد بصورتی که فعالیتهای روزمرهی او را تحت تأثیر قرار دهد. در اینجا به شرح انواع شایع افسردگی میپردازیم:
1. افسردگی شدید (ماژور)
افسردگی شدید یا افسردگی بالینی شدیدترین و پایدارترین نوع افسردگی است. این نوع افسردگی دوهفته (روزانه) بصورت مداوم اتفاق میافتد. ولی، اغلب بزرگسالان بدون آنکه از وجود آن مطلع باشند مدتها از افسردگی رنج بردهاند. بصورتی که 15% از افراد مبتلا به افسردگی ماژور اقدام به خودکشی میکنند. در صورت مشاهده‌ی علائم افسردگی ماژور فوراً با پزشک خود مشورت کنید.
در صورت مشاهده‌ی علائمی همچون گریههای مکرر و بدون دلیل یا با دلایل واهی و ایجاد اختلال در زندگی خانوادگی و شغلی خود فوراً به پزشک مراجعه کنید.
در دوران سالمندی 3 نوع افسردگی ماژور بسیار شایع است که عبارتند از:
1.1. افسردگی همراه با زوال عقل
برخی علائم افسردگی ماژور مشابه علائم زوال عقل است. به همین دلیل با مشاهده‌ی این علائم باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
1.2. افسردگی ناشی از بیماریهای جسمی
اگر از یک بیماری مزمن مانند دیابت رنج میبرید یا دچار مشکلات جدی پزشکی مانند سرطان یا بیماری قلبی هستید شما در معرض خطر ابتلا به افسردگی قرار دارید. ممکن است داروهایی که برای درمان این بیماریها مصرف میشوند دارای عوارض جانبی بوده و موجب افسردگی شوند. به دلیل شباهت بین علائم افسردگی ماژور و بیماریهای جسمی، تشخیص آن در سالمندانِ مبتلا به بیماریهای جسمی دشوار است. در هرصورت وقتی علائم شدید بوده و سبب آسیب روحی روانی فرد شود بیمار باید تحت درمان قرار گیرد.
1.3. افسردگی در اثر از دست دادن عزیز
با افزایش سن با غم از دست دادن اعضای خانواده و دوستان روبرو خواهیم شد. از دست دادن عزیز موجب ناراحتی شده و فرد در معرض ابتلا به افسردگی قرار می‌گیرد. البته غم و اندوه پاسخی طبیعی به فقدان یک عزیز است ولی، وقتی واکنش به آن از حد طبیعی خارج شود یا بیش از حد انتظار طول بکشد یا فرد سابقهی ابتلا به افسردگی داشته باشد باید بسیار مراقب بود. زیرا احتمال وقوع افسردگی در چنین افرادی وجود دارد. فردی که دچار غم و اندوه طولانیمدت شود باید تحت نظر پزشک درمان شود.
2. افسردگی سایکوتیک
ممکن است افراد مبتلا به افسردگی شدید دچار توهم یا هذیانگویی شوند. توهم به معنای دیدن یا شنیدن چیزی است که در واقعیت وجود ندارد و به درک نادرست آنچه که در واقعیت وجود دارد هذیان گفته میشود. ممکن است برخی افراد دچار پارانویا یا سوءظن شدید شوند. نمونهای از پارانویا این است که فرد تصور میکند دیگران سعی دارند به او آسیب بزنند. این نوع افسردگی (سایکوتیک) در افسردگی شدید و در اواخر زندگی فرد بسیار شایع است.
3. افسردگی خفیف (غیر قابل تشخیص در معاینات بالینی)
حدود 15% از سالمندان دارای علائم افسردگی خفیف هستند. گرچه افسردگی خفیف یا افسردگی بدون علائم بالینی شدت کمتری در مقایسه با افسردگی ماژور دارد ولی، میتواند موجب بروز مشکلاتی در فرد شود. این نوع افسردگی با کاهش سلامتی فرد، مراجعات مکرر به پزشک، دشواری در انجام فعالیتهای فردی، کاهش فعالیتهای اجتماعی و مرگ زودهنگام در ارتباط است.
4. افسردگی فصلی
اگر در طول فصل زمستان احساس افسردگی کردید احتمالاً دچار افسردگی فصلی (اختلال عاطفی فصلی SAD) شدهاید. معمولاً این نوع افسردگی در طول زمستان رخ میدهد و حدود 2 ماه طول میکشد. اگر این الگو 2 سال یا بیشتر طول بکشد ممکن است تشخیص پزشک در این مورد وجود اختلال SAD باشد.
5. اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی (قبلاً اختلال دپرسیو مانیا نام داشت) شامل دورههای افسردگی ماژور است که در دورههایی با مانیا (شیدایی) جابجا میشود. بیماران در زمان مانیا که دورههای 1 هفتهای یا بیشتر است بسیار جسور، پرحرف و پرانرژی میشوند. این بیماران احساس اعتماد بنفس بیش از حد و بزرگنمایی دارند، میل جنسی در آنها افزایش مییابد و خواب آنان طبیعی نیست. این بیماران ممکن است بیش از اندازه پول خرج کرده و افکار پرشی داشته باشند.
علل افسردگی
علائم افسردگی
تشخیص و آزمایش افسردگی
اگر برخی علائم افسردگی را داشته باشید ممکن است برخی موقعیتها و شرایط موجب ناراحتی شما شود. بنابراین، باید به دنبال درمان باشید. پس بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کنید. حتی اگر افسردگی شما شدید نباشد پزشک با ارزیابی وضعیت شما دستورات و مراقبتهای لازم را ارائه میدهد.
در ملاقات با پزشک سؤالاتی دربارهی تغییرات خلق وخو از شما خواهد پرسید و احتمالاً از آزمایشهای غربالگری و پرسشنامههایی استفاده خواهد کرد که در تشخیص افسردگی مؤثر هستند. گرچه ممکن است صحبت دربارهی احساسات خودتان دشوار باشد ولی، این موضوعی بسیار مهم است و باید آن را انجام دهید.
بهتر است هنگام مراجعه به پزشک یکی از اعضای خانواده یا فردی که با خلق وخوی طبیعی شما آشنا است شما را همراهی کند. فردی که میتواند دربارهی تغییرات خلق وخوی شما با پزشک صحبت کند. این شخص قادر است اطلاعات بیشتری مانند آخرین تغییرات خلق وخوی شما یا سابقهی خانوادگی ابتلا به افسردگی در اختیار پزشک قرار دهد. این اطلاعات میتوانند در روند شناسایی و درمان مفید باشند.
مشکلات دیگری نیز ممکن است سبب بروز علائمی مشابه علائم افسردگی شوند. پزشک میتواند تشخیص دهد که آیا شما دچار افسردگی شدهاید یا علائم پدیدآمده درنتیجهی سایر مشکلات پزشکی هستند.
برخی از این مشکلات عبارتند از:
• سکته: تشخیص افسردگی بعد از سکته بسیار دشوار است. معمولاً افسردگی دو تا سه هفته بعد از سکته رخ میدهد و مکرراً با توانبخشی در تداخل است. توانبخشی زمانی تأثیر بهتری خواهد داشت که بیمار بعد از سکته داروهای ضدافسردگی مصرف کند. حتی اگر بسیاری از علائم افسردگی را نداشته باشد.
• نارسایی احتقانی قلب
• بیماریهای کلیوی مزمن (بویژه برای بیماران دیالیزی)
• سرطان
• کمبود مواد مغذی (مانند کمبود ویتامین ب12)
• عفونت
• سایر اختلالات ذهنی (مانند زوال عقل، روانآشفتگی)
تشخیص افسردگی در اواخر عمر دشوار است و باید بین این مشکل و سایر مشکلاتی که در اواخر عمر انسان پیش میآیند تمایز قائل شد. مشکلاتی از قبیل واکنش به اخبار ناگوار یا سوگ و اندوه قبل از مرگ. افسردگی و اندوه موجب کاهش کیفیت زندگی، افزایش درد و علائم دیگر شده و همچنین توانایی فرد در ابراز احساسات مربوط به وداع را کاهش میدهد. درمان افسردگی در بیمارانی که داروهای مسکن مصرف میکنند و دچار افسردگی هستند اهمیت زیادی دارد.
