افسردگی در سالمندان - بخش دوم
رواندرمانی (سایکوتراپی)
داروهای ضدافسردگی
درمان با تشنج برقی (الکتروشوک درمانی)
مراقبت و درمان افسردگی
درمان بسیاری از بیماران مبتلا به افسردگی رضایتبخش است ولی ممکن است این مشکل در برخی بیماران عود کرده و بعد از اولین اپیزود درمان شده، اپیزودهای بیشتری از افسردگی عود کند. معمولاً درمان افسردگی شامل سه بخش است:
1. درمان فوری
2. ادامهی درمان برای پیشگیری از عود بیماری که شامل درمان ضدافسردگی است و معمولاً تا 6 ماه طول میکشد.
3. حفظ روند درمان در صورت نیاز (درمان طولانیمدت)
برخی درمانهای ترکیبی میتوانند برای درمان افسردگی سالمندان مفید باشند:
• رواندرمانی-سایکوتراپی (گفتاردرمانی)
• داروهای ضدافسردگی
• درمان با تشنج برقی (الکتروشوک درمانی)
• برای افراد مبتلا به افسردگی فصلی نوردرمانی در طول فصل زمستان میتواند به احیاء چرخهی خواب طبیعی و کاهش علائم افسردگی کمک کند.
• درمانهای جدیدتری وجود دارد که در برخی مراکز درمانی در دسترس هستند و معمولاً نیاز به عمل جراحی دارند. این درمانها شامل تحریک عصب واگ (VNS)، تحریک عمقی مغز (DBS) و اخیراً تحریک مغناطیسی مغز (TMS) است.
اگر دچار افسردگی شدید شده یا قصد خودکشی دارید بهتر است تحت درمان با دارو و رواندرمانی قرار بگیرید. بنظر میرسد این درمانِ ترکیبی به سرعت عمل کرده و مانع عود بیماری میشود. برخی انواع افسردگی آنقدر شدید هستند که پزشک عمومی یک معرفینامه برای مراجعه به متخصص مغز به شما خواهد داد. گاهی افسردگی آنقدر شدید و مخرب است که فرد قادر به انجام فعالیتهای روزمرهی خود نیست، افکار مخرب به ذهن او خطور میکند یا نمیتواند با اطمینان خاطر در جمع حضور یابد. در اینصورت فرد باید در بیمارستان روانی بستری و درمان شود.
روند ادامهی درمان باید با تشخیص پزشک باشد. به یاد داشته باشید که افسردگی یک بیماری است نه علامت ضعف و ناتوانی. درست همانطور که برای رفع مشکلات و بیماریهای جسمانی باید به اندازهی کافی تحت درمان باشید برای درمان افسردگی نیز باید دورهی درمان بطور کامل طی شود.
رواندرمانی (سایکوتراپی)
رواندرمانی روشی سالم و مؤثر است که به بیمار کمک میکند تا با افسردگی مقابله کرده و بر آن فائق آید. این روش درمانی ترکیبی از رواندرمانی و مصرف داروهای ضدافسردگی است که به توضیح آنها میپردازیم. چند تکنیک مفید رواندرمانی وجود دارد که عبارتند از:
1. روش درمانی حل مسئله: در این نوع رواندرمانی، درمانگر به بیمار کمک میکند تا مشکلات خاص زندگی که موجب بروز مشکل شدهاند را شناسایی کرده و راهحلهایی مناسبی برای آنها پیدا کند.
2. رفتاردرمانی شناختی (CBT): رفتار درمانی شناختی به بیمار کمک میکند تا به نقش افکار و عوامل دیگر در افسردگی پی برده و چگونگی کنارآمدن و غلبه بر آنها را فراگیرد. معمولاً برنامههای روان درمانی شناختی برای چند هفتهی مشخص ادامه دارند و بیمار باید هر هفته پزشک را ملاقات کند. این برنامهها میتواند شامل انجام فعالیتهای مفیدی باشد و پزشک برنامهها و فعالیتهای دیگری نیز برای انجام در منزل تجویز میکند.
3. رواندرمانی بینفردی: این نوع درمان برای درمان افسردگی خفیف، بویژه افرادی که بعد از مرگ یک دوست صمیمی یا یکی از نزدیکان دچار افسردگی میشوند، امیدبخش است. همچنین مشخص شده است که این روش درمانی برای پرستاران افراد سالمندِ دچار افسردگی نیز مفید است. این روش درمانی به افراد کمک میکند تا خود را با مشکلات ناشی از سوگ و اندوه، مشکلات مربوط به روابط شخصی و فقدان عزیز و نقش آنها در زندگی سازگار کنند.
داروهای ضدافسردگی
اگر بنا بر تشخیص پزشک دارو میتواند به درمان افسردگی کمک کند پزشک هنگام تجویز دارو عوامل متعددی را درنظر میگیرد. این عوامل عبارتند از: آیا بیمار مشکلات پزشکی دیگری نیز دارد؟ در اینصورت آنها چه مشکلاتی هستند؟ داروهای ضد افسردگی چه عوارض جانبی دارند و آیا مصرف این داروها با داروهای دیگر موجب تداخل دارویی نمیشود؟
در ابتدا ممکن است پزشک داروی ضدافسردگی با دوز پایین تجویز کند. سپس بتدریج و با دقت بسیار دوز دارو را افزایش میدهد تا زمانیکه تأثیر مطلوب و موردنظر دارو بر بیمار آشکار شود. اگر بیمار مبتلا به بیماریهای کلیوی یا کبدی باشد پزشک سطح داروها را در خون کنترل میکند تا اطمینان یابد میزان داروها در بدن زیاد نیست.
تأثیر داروهای ضدافسردگی زمانبر است و باید چند هفته طبق دستور پزشک و به میزان تجویزشده مصرف شوند. حدود نیمی از بزرگسالان با افسردگی ماژور در مدت 6 هفتهی اول به داروها عکسالعمل مناسب نشان میدهند. 20%-15% باقیمانده در طول 6 هفتهی اول به داروها واکنش نشان نمیدهند ولی، درصورتیکه درمان 6-4 هفتهی دیگر طول بکشد بهبودی کامل حاصل میشود.
اگر بنظر رسد یکی از داروهای تجویزی مؤثر نیست پزشک میتواند دوز دارو را افزایش دهد، داروی دیگری تجویز کند یا درمانهای بیشتری مانند گفتاردرمانی تجویز کند. اگر داروهای ضدافسردگی دارای عوارض جانبی باشند فوراً به پزشک اطلاع دهید.
هرگز قبل از مشورت با پزشک داروهای ضدافسردگی را قطع نکنید. حتی اگر احساس کردید حال شما بهتر شده است. قطع ناگهانی دارو یا کاهش دوز آنها میتواند علائم افسردگی را تشدید کند.
بسیاری از بیماران برای رسیدن به نتایج مطلوب و تأثیر کامل داروها و همچنین کاهش احتمال بازگشت افسردگی باید 12-6 ماه دارو مصرف کنند. قطع دارو باید تحت نظر پزشک باشد زیرا مشورت با پزشک مانع بروز علائم ناشی از قطع دارو و عود بیماری میشود.
داروهای ضدافسردگی دارای عوارض جانبی هستند. برخی از شایعترین عوارض جانبی داروها عبارتند از:
• حالت تهوع
• کاهش میل جنسی
• اسهال
• رقیقشدن خون
• یبوست
• خوابآلودگی
• خشکی دهان
• کاهش فشار خون
• مشکلات بینایی
انواع مختلفی از داروها و درمانهای ضدافسردگی وجود دارد. رایجترین داروها و درمانهای ضدافسردگی عبارتند از:
بازدارنده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs)
بازدارنده‌های بازجذب سروتونین در زمرهی رایجترین داروهای ضدافسردگی هستند:
• فلوکستین (پروزاک)
• فلووکسامین (لاووکس)
• سرترالین (زُلفت)
• سیتالوپرام (سلگزا)
• پاروکیتین (پاکسیل)
• اسسیتالوپرام (لگزاپرو)
بازدارنده‌های بازجذب سروتونین نوراپینفرین (SNRIs)
این گروه از داروها عبارتند از:
• دیسونلافاکسین (پریستیک)
• دولوکستین (سیمبالتا)
• ونلافاکسین (افکسور)
داروهای ضدافسردگی سهحلقهای و تتراسیکلیک (TCAs)
این داروها شامل داروهای قدیمیتر هستند که هنوز برای بسیاری از بیماران کاربرد داشته و مفید هستند.
• آمی تریپتیلین (آلاویل)
• دوکسپین (سینکوان)
• نورتریپتیلین (پاملور)
• تریمیپرامین (سورمونتیل)
• دسیپرامین (نورپرامین)
• ایمیپرامین (توفرانیل، توفرانیل PM)
• پروتریپتینیل (ویواکتیل)
سایر داروهای ضدافسردگی
این گروه شامل داروهایی است که روی انتقال دهندههای عصبی تأثیر دارند:
• بوپروپیون (ولبوترین)
• میرتازاپین (ریمرون)
• ترازودون (دسیرل)
بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOs)
هنگام مصرف این دارو باید مراقب تغذیهی خود باشید. بهعنوان مثال در صورت مصرف مشروب یا پنیرهای کهنه که هردو حاوی مقادیر زیادی تیرامین هستند ممکن است دچار فشار خون بالا شوید.
هنگام مصرف داروهای بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز باید از دستورات پزشک پیروی کرده و محدودیتهای رژیم غذایی را نیز رعایت کنید.
لیتیم
اغلب برای درمان زوال عقل ناشی از اختلال دوقطبی لیتیم کربنات تجویز میشود. داروهای دیگری که برای درمان اختلال دوقطبی استفاده میشوند عبارتند از: داروهای ضدروانپریشی (مانند الانزاپین یا کوئنتیاپین) و داروهای ضدصرع (مانند والپروئیک اسید یا لاموتریژین). بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی باید داروهای ضدافسردگی را با احتیاط مصرف کنند زیرا، ممکن است این داروها موجب فعال شدن یک عکسالعمل مانیا شوند.
لیتیم در بدن سالمندان به آرامی تجزیه میشود و میتواند عوارض جانبی همچون رعشه، اسهال و اسپاسمهای ماهیچهای به دنبال داشته باشد. برخی داروهای معمول مانند ایبوپروفن و داروهای ادرارآور (دیورتیک) نیز میتوانند فرایند خروج لیتیم از بدن را آهسته کنند. خروج آهستهی لیتیم از بدن موجب افزایش ذخیرهی لیتیم در خون شده و ممکن است عوارض جانبی وحشتناکی به دنبال داشته باشد. داروهای ضدصرع و ضدروانپریشی عوارض جانبی مختلفی دارند. ازجمله: راشهای پوستی، مشکلات مربوط به خون یا برخی اندامهای خاص.
داروهای ضدروانپریشی
اگر فردی علائم روانپریشی مانند توهم یا هذیان همراه با علائم معمول افسردگی داشته باشد ممکن است پزشک داروهای ضدروانپریشی برای او تجویز کند.
درمان با تشنج برقی (الکتروشوک درمانی)
درصورت مؤثر نبودن سایر درمانها، درمان با تشنج برقی (الکتروشوک درمانی) میتواند مفید باشد. در افسردگیهای خطرناک که زندگی فرد را تهدید میکنند و بیمار در معرض اقدام به خودکشی یا گرسنگی ناشی از افسردگی قرار دارد، درمان با تشنج برقی اولین انتخاب است. گرچه ممکن است تصاویر ترسناکی در ذهن ایجاد شود ولی، عملاً درمانی مؤثر و ایمن برای افسردگی ماژور و مانیا است. میزان موفقیت این نوع درمان در سالمندان بیشتر از %70 است.
اگر بیمار طبق برنامهی درمانی باید تحت الکتروشوک درمانی قرار گیرد درابتدا بیمار بیهوش میشود تا هیچ دردی احساس نکند. الکتروشوک درمانی برای بیماران مبتلا به ناراحتی قلبی یا سکته روشی ایمن است. ولی اگر فردی اخیراً دچار حملهی قلبی یا سکته شده باشد خطر بروز عوارض این نوع درمان زیاد است. این روش درمانی برای سالمندان دارای مشکلات قلبی ناپایدار یا دارای فشار خون بالا مناسب نیست. زیرا ممکن است منجر به تومور مغزی یا سایر مشکلات پزشکی شود.
شایعترین عارضه ی جانبی الکتروشوک درمانی فراموشی کوتاه مدت (فراموشی چیزهایی که به تازگی اتفاق افتاده اند) است. به عنوان مثال ممکن است بیمار نتواند رخدادهای قبل از الکتروشوک درمانی را به خاطر آورد و حتی ممکن است نتواند برای مدت کوتاهی چیزهای جدیدی یاد بگیرد. ولی، معمولاً این عوارض بعد از توقف درمان از بین میروند. الکتروشوک درمانی نمیتواند موجب ازدست دادن حافظهی طولانیمدت شود و اغلب اوقات بیمار حافظهی خود را بدست میآورد.
در تحریک مغناطیسی مغز (فراجمجمهای- TMS) پالسهای مغناطیسی با فرکانس بالا نواحی متأثر از بیماری را مورد هدف قرار میدهند. اگر بیمار قبلاً تحت TMS قرار گرفته ولی افسردگی او درمان نشده باشد پزشک این موضوع را مورد توجه قرار خواهد داد.
