مراقبت و درمان دمانس

بیماری آلزایمر و دمانس عروقی هیچ درمان ندارند. اما برخی داروها، درمان‌ها و شیوه‌ها کمک‌کننده هستند و می‌توانند روند پیشرفت بیماری را کند و به بیمار مبتلا به دمانس کمک کنند تا تمام تلاش خود را برای استفاده حداکثری از توانایی‌ها و عملکردهایش بکار گیرد تا بهترین کیفیت زندگی را داشته باشد.

پزشکان و سایر ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی هنگام مراقبت از مبتلایان به دمانس موارد زیر را انجام می‌دهند:

• مشکلات سلامتی مربوطه (نظیر بیماری‌های قلبی و دیابت) که باعث افزایش خطر ابتلا به دمانس و بدتر شدن علائم می‌شوند را شناسایی، درمان و نظارت می‌کنند.
• سایر مواردی که می‌تواند منجر به تغییراتی در توانایی ذهنی و خلق‌وخوی فرد نظیر افسردگی، درد، از دست دادن شنوایی یا بینایی شود را بررسی و درمان می‌کنند.
• مراقب مشکلات پزشکی جدید هستند.
• عوارض جانبی داروها را بررسی می‌کنند.
• به مراقبین بیمار آموزش می‌دهند که چگونه به بهترین نحو علائم و مشکلات رفتاری بیمار را مدیریت کنند و حمایت‌های مراقبتی، مالی و قانونی پیدا کنند.

مسائلی که ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی باید در نظر بگیرند عبارت‌اند از:

• ارائه‌دهندگان خدمات بداشتی باید بیماران را از هرگونه داروی آنتی کولینرژیک که ممکن است مصرف کنند، دور سازند. این داروها می‌توانند به زوال عقل کمک کنند.
• ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی گاهی برای درمان علائم دمانس، داروهایی به نام مهارکننده‌های کولین استراز تجویز می‌کنند. در صورت تجویز این داروها، مراقبین بهداشتی باید به‌طور دوره‌ای بیمار را از لحاظ پیشرفت عملکرد شناختی معاینه کنند. همچنین باید بیمار را از لحاظ تأثیرات منفی معده‌ای- روده‌ای نیز معاینه کنند. این داروها می‌توانند روند زوال شناخت، خلق‌وخو، رفتار و عملکردهای روزانه را به‌طور موقت کند کنند. از جمله مهارکننده‌های کولین استراز تجویزی می‌توان به دونپزیل (با نام تجاری Aricept)، گالانتامین (Razadyne) و ریواستیگمین (Excelon) اشاره کرد. پیش از مصرف هرگونه دارو از این دسته، باید در خصوص اهداف درمانی خود با ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید.
• ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی برای درمان علائمی نظیر بی‌قراری یا پرخاشگری باید موارد زیر را رعایت کنند:
• شیوه‌های مدیریتی یا مراقبت‌های خاص را توصیه کنند
• مصرف داروها را قطع کنند
• تجویز داروهای جدید را صرفاً آخرین راه چاره در نظر بگیرند

ممانتین

ممانتین داروی تاًیید شدهٔ سازمان غذا و دارو برای درمان بیماری آلزایمر متوسط تا شدید است. به نظر نمی‌آید که این دارو در مراحل اولیه بیماری مؤثر باشد. همچنین هیچ اطلاعاتی مبنی بر تأثیر این دارو در درمان دمانس نیز وجود ندارد. شایع‌ترین عوارض جانبی این دارو عبارت‌اند از یبوست، سردرد و بی‌قراری.

 عوامل دیگر

انواع مختلفی از عوامل دیگر از لحاظ مفید بودن در درمان دمانس تحت مطالعه قرار گرفته‌اند نظیر آنتی‌اکسیدان‌ها، عصاره برگ جینکوبیلوبا و ویتامین‌ها. البته تأثیربخشی و ایمنی این عوامل هنوز محرز نشده است.

داروهای روان‌گردان نظیر داروهای آنتی سایکوتیک، ضدافسردگی و تثبیت‌کنندهٔ خلق ممکن است به کنترل رفتارهای خاص کمک کنند. هرچند، تأثیربخشی آن‌ها محدود است و موجب افزایش مرگ‌و‌میر می‌شوند. به‌علاوه، داروهای ضدافسردگی هیچ تأثیری بر علائم روان‌پریشی دمانس ندارند.

 درمان‌هایی برای علائم رفتاری

داروهای «آنتی‌سایکوتیک آتیپیک» اغلب برای درمان علائم رفتاری دمانس در سالمندان تجویز می‌شود. هرچند، مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که این داروها به ندرت در درمان این بیماران مؤثر هستند. بدتر آنکه این داروها می‌توانند موجب عوارض جانبی جدی نظیر سکته و مرگ شوند.

 تشخیص درد

افراد مبتلا به دمانس ممکن است نتوانند درد خود را گزارش و یا درخواست مسکن کنند. مراقبین آن‌ها باید در نظر بگیرند که آیا درد منشأ علائم جدید و غیرقابل توضیح است یا خیر. نشانه‌های رایج درد عبارت‌اند از:

• حالت چهره: چهرهٔ ترسیده یا ناراحت با اندکی اخم، پیشانی‌ای یا چین‌وچروک، چشمانی بسته یا تنگ‌شده، هرگونه حالت غیرطبیعی، پلک زدن سریع
• بیان شفاهی یا به‌صورت آوایی: آه، ناله، زاری، خِرخِر، صداهای یکنواخت، فریاد، تنفس صدادار، درخواست کمک، فحاشی زبانی
• حرکات بدن: بدن سفت، حالت تدافعی، بی‌قراری، تکان‌ها یا گام‌های تند، تحرک محدود، تغییر در تحرک و راه رفتن
• تغییر در تعاملات بین فردی: پرخاشگری، مجادله، مقاومت به درمان، کاهش تعاملات اجتماعی، رفتار نامناسب اجتماعی، درهم گسیختگی، کناره‌گیری
• تغییر در روال‌ها یا الگوهای فعالیت:­ امتناع از خوردن غذا، تغییر اشتها، تغییر در الگوی خواب یا استراحت، تغییر ناگهانی روال عادی زندگی، افزایش سرگردانی
• تغییراتی در حالت روانی: گریه کردن یا اشک ریختن، افزایش گیجی، تحریک‌پذیری یا پریشانی، دلیریوم